تغییر الگوی رشد اقتصادی باعث شده تا سهم سرمایه انسانی متخصص در اقتصاد جهان رشد چشمگیری یابد و کشورها به منظور افزایش نرخ رشد اقتصادی، افزایش سهم دانش و فناوری در اقتصاد را در دستور کار خود قرار دهند. در کشور ما نیز اهمیت استفاده از دانش و فناوری در توسعه اقتصادی و فاصله گرفتن از خامفروشی، مورد توجه برخی سیاستگذاران و برنامهریزان اقتصادی کشور قرار گرفته و نتیجه این توجه، دستیابی به دستاوردهای ارزشمند در حوزههای فناوری نانو، فناوری زیستی، سلولهای بنیادی، هستهای و برخی حوزههای دیگر بوده است. اما از آن جا که افزایش سهم دانش و فناوری در اقتصاد بهصورت دولتی پایدار نخواهد بود و اقتصاد دانشبنیان باید بر پایه توانمندی بخش خصوصی و شرکتهای دانشبنیان اتفاق بیفتد، لذا حل مشکلات عدیده این شرکتها گام نخست تحقق اقتصاد دانشبنیان در کشور خواهد بود. با توجه به شرایط و ویژگیهای شرکتهای دانشبنیان، بدون حمایتهای هدفمند مادی و معنوی از آنها و به عبارت دیگر نخبگان و نوآوران علمی و فناوری، امکان دستیابی به رشد و توسعه برای آنها دور از انتظار می نماید. با عنایت به مطالب فوق، برای حمایت از شرکتهای دانشبنیان، قانونی تحت عنوان «قانون حمایت از شرکتهای دانشبنیان» در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. در این قانون بستهای از ابزارهای سیاستی از جمله ارائه معافیتهای مالیاتی، عوارض گمرکی، اعطای تسهیلات قرضالحسنه و کمبهره و... برای شرکتهای دانشبنیان در نظر گرفته شده است. براساس گزارشهای ارائهشده توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تا پایان شهریورماه 1399 تعداد 5103 شرکت، تاییدیه دانشبنیانی را دریافت کردهاند. بررسی دقیق این گزارش، نشاندهنده توزیع نامتوازن شرکتها در سطح استانهای کشور میباشد، بهطوری که حدود 80% شرکتهای دانشبنیان در استانهای تهران، البرز، فارس، خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان شرقی مستقر اند. (جدول1). جدول 1) توزیع استانی تعداد شرکتهای دانش بنیان تا پایان شهریورماه 1399
استان
تعداد
استان
تعداد
استان
تعداد
تهران
2696
مازندران
71
گلستان
32
اصفهان
457
زنجان
64
اردبیل
31
خراسان رضوی
277
سمنان
64
کردستان
24
البرز
225
گیلان
51
آذربایجان غربی
22
فارس
186
کرمانشاه
50
چهارمحال وبختیاری
20
آذربایجان شرقی
158
کرمان
49
سیستان وبلوچستان
19
یزد
97
هرمزگان
39
خراسان شمالی
17
مرکزی
86
همدان
39
لرستان
17
قم
79
بوشهر
34
ایلام
14
خوزستان
73
خراسان جنوبی
32
کهگیلویه وبویراحمد
7
قزوین
73
از سوی دیگر، بررسی گزارش منتشرشده توسط صندوق نوآوری و شکوفایی نشاندهنده این واقعیت است که اعتبارات و تسهیلات این صندوق نیز، به عنوان مهمترین منبع تامین مالی شرکتهای دانشبنیان، بهطور نامتوازن در سطح کشور توزیع شدهاست. بهطوری که حدود 90 % تسهیلات به شرکتهای فعال در استانهای تهران، اصفهان، البرز، خراسان شمالی، خراسان رضوی، مرکزی، یزد وآذربایجانشرقی پرداخت شدهاست (جدول 2).
جدول 2) توزیع استانی میزان قراردادهای تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی تا پایان شهریورماه 1399
استان
میلیارد ریال
استان
میلیارد ریال
استان
میلیارد ریال
تهران
38225
همدان
661
چهارمحال و بختیاری
157
اصفهان
5038
فارس
475
لرستان
150
البرز
4478
زنجان
444
آذربایجان غربی
81
خراسان رضوی
2814
سمنان
428
خراسان جنوبی
60
مرکزی
1513
کرمان
406
اردبیل
57
یزد
1212
گلستان
348
کردستان
54
آذربایجان شرقی
1081
خوزستان
343
بوشهر
50
قم
749
گیلان
325
سیستان و بلوچستان
28
مازندران
667
کرمانشاه
296
ایلام
21
هرمزگان
662
قزوین
186
خراسان شمالی
19
اعداد جداول فوق و توزیع نامتوازن در سطح استانها، امری غیرطبیعی و دور از انتظار نیست، چرا که در صورت تحلیل میزان سرمایهگذاری کشور طی دهههای اخیر در اغلب حوزههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به الگویی شبیه جداول فوق خواهیم رسید. به عبارت دیگر در طی سالهای گذشته بهترین و غنیترین زیرساختهای مورد نیاز برای توسعه بومسازگان دانش و نوآوری اعم از منابع مالی پژوهش و فناوری، نیروی انسانی ماهر و تحصیلکرده، دانشگاهها و پژوهشگاهها، آزمایشگاههای تخصصی، نهادهای مالی حمایتی و... در استانهای حاضر در صدر جداول فوق، رشد و گسترش یافتهاند. با توجه به وظیفه حاکمیت در فراهمسازی زمینه رشد و توسعه برای تمامی مناطق کشور، لازم است سیاستگذاران و برنامهریزان کلان کشور با اتخاذ تدابیر و ابزارهای سیاستی مناسب در فرایند شکلگیری و توسعه شرکتهای دانشبنیان و توزیع آنها در سطح جغرافیای کشور مداخله کرده و شرایط توسعه متوازن و متقارن را فراهم نمایند. اخیراً معاونت علمی و فناوری برای رفع نابرابری شکل گرفته، نوع جدیدی از شرکتهای دانشبنیان مخصوص استانهای کمبرخوردار را تعریف و تصویب نموده است. با عنایت به این که برای تاسیس شرکت و شروع به فعالیت آن، بایستی اقدامات شرایط زمینهای متعددی مهیا باشد، لذا در کنار این اقدام مناسب و شایسته معاونت علمی، لازم است بسته سیاستی برای رشد و ارتقاء کلیت زیستبوم نوآوری در استانهای کم برخوردار از سوی تصمیمگیران ملی طراحی و اجرایی شود. از جمله مواردی که در بسته سیاستی فوق میتواند گنجانده شود عبارتند از: - برگزاری دورههای آموزشی کارآفرینی کوتاهمدت و بلندمدت برای اساتید و دانشجویان این استانها - ترویج و فرهنگسازی کارآفرینی و شناساندن جایگاه علم و فناوری در سطح استان از طرق مختلف مانند برگزاری جشنوارهها و رویدادهای ملی حوزه فناوری و نوآوری در این استانها - شناسایی قابلیتها و ظرفیتهای سرمایهگذاری دانش و فناوری در این استانها در سطح کشور برای جذب سرمایهگذار - ارائه مشوقهای مناسب برای شرکتهای دانشبنیان صاحبنام جهت همکاری مشترک در روی پروژههای خاص با شرکتهای مستقر در استانهای کمبرخوردار و کمک به رسوب دانش و منابع مالی در آنها - تشویق ارجاع نیازها، مسائل و مشکلات پژوهشی و فناورانه دستگاههای اجرایی استان به شرکتهای دانشبنیان مستقر در خود استان
دکتر مهدی پاکزاد عضو هیات علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
ضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه زیست بوم نوآوری در استانهای کم برخوردارضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه زیست بوم نوآوری در استانهای کم برخوردارضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه زیست بوم نوآوری در استانهای کم برخوردار
پاکزاد, مهدی. (1400). مهمان سردبیر: ضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه بوم سازگان نوآوری در استانهای کم برخوردار. سیاست علم و فناوری, 14(1), 1-3. doi: 10.22034/jstp.2021.13877
MLA
مهدی پاکزاد. "مهمان سردبیر: ضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه بوم سازگان نوآوری در استانهای کم برخوردار". سیاست علم و فناوری, 14, 1, 1400, 1-3. doi: 10.22034/jstp.2021.13877
HARVARD
پاکزاد, مهدی. (1400). 'مهمان سردبیر: ضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه بوم سازگان نوآوری در استانهای کم برخوردار', سیاست علم و فناوری, 14(1), pp. 1-3. doi: 10.22034/jstp.2021.13877
VANCOUVER
پاکزاد, مهدی. مهمان سردبیر: ضرورت ارائه بسته سیاستی برای توسعه بوم سازگان نوآوری در استانهای کم برخوردار. سیاست علم و فناوری, 1400; 14(1): 1-3. doi: 10.22034/jstp.2021.13877