نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری دانشگاه شهید بهشتی، عضو هیأت علمی دانشگاه پیام‌نور
2 استاد دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی
3 عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش‌عالی
4 استاد دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This study examines the structural and functional changes of higher education autonomy in five years higher education program’s documents science the Islamic revolution of Iran. Theoretical basis of this study is a combination of system theory and theories presented in the ground of higher education governance models and functions of higher education autonomy. The purpose of researcher in this study was to investigate and describe the process of structural (governance models in higher education) and functional changes of Iranian higher education autonomy during the five developmental programs. For this purpose, quantitative content analysis approach and interview is used. The content analysis Prevalence of issues related to higher education governance models and functions of academic freedom in the context of the five development programs. The purpose of the interview and its position in this research are to collect complementary information related to the research subject and explain and the findings of the research. The statistical population of content analysis is the documents related to the five developmental programs in the country. Research Examples include on the statistical population. The tool used for content analysis includes coding worksheets for three models of governance and functions of higher education autonomy. To analyze the data descriptive and inferential statistics such as the chi-square test was used. In the interview, the researcher collected data from semi-structured questions. The sample consisted of thirty experts who conducted the study were chosen. For the analysis of interview closed questions, chi-square test, kruskal-wallis and U mann–whitney test was used to. The research findings are presented in three sections that in the first part, the findings of the content analysis, in the second part, the findings from the interviews with experts and in the third section, comparing the findings of the content analysis with interviews are discussed. In general, a look at the progression of structural (models of governance in higher education) and functional changes of higher education autonomy within five developmental programs, it is considered a change in the orientation and attitudes of planners and policymakers from state-centered models of governance to the Humboldt and market-oriented models occurred that in consequence of this change of attitude, attention to some of the higher education autonomy functions in the third, fourth and fifth developmental programs, has been more than other developmental programs. Positive correlation indicates that the interaction between structural and functional aspects of higher education autonomy during developmental programs.
کلیدواژه‌ها [English]
[1] فراستخواه، مقصود. 1388. "استقلال دانشگاهی؛ تحولات مفهومی و چالش‌های جهانی آن". مجموعه مقالات رویکردها و چشم اندازهای نو در آموزش‌عالی. پژوهشکده مطالعات فرهنگی‌اجتماعی. صص94-361.
[2] آراسته، حمید. 1384. "تکامل آموزش‌عالی: تحولات تاریخی و مشکلات پیش روی کشورهای در حال توسعه". فصلنامه رهیافت. (1)36. صص 15-5.
[3] ذاکر صالحی، غلامرضا. 1388. "بررسی ابعاد حقوقی و مدیریتی استقلال دانشگاهها در ایران (موضوع ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه) و تدوین راهکارهای اجرائی تحقق آن". فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش‌عالی. (53)15. صص 106-79.
[4] باباخانی، جعفر. 1385. "استقلال اعطائی به مؤسسات آموزش‌عالی؛ فرصت یا تهدید". فصلنامه مطالعات حسابداری. (8)5. صص 53-30.
[5] ذاکر صالحی، غلامرضا و همکاران. 1389. "بررسی دیدگاه مدیران مراکز علمی کشور در زمینه استقلال دانشگاهی در ایران". فصلنامه انجمن آموزش‌عالی ایران. (1)3. صص 59-33.
[6] سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور. 1383. "قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران". انتشاراتسازمانمدیریتوبرنامه‌ریزی.
[7] Gornitzka, A., Maassen, P., Olsen, J. P., & Stensaker, B. 2007. "Europe of Knowledge: Search for a New Pact". University dynamics and European integration. pp 181-214.
[8] Dobbins, M., & Knill, C. 2009. "Higher education policies in Central and Eastern Europe: convergence toward a common model?". Governance. 22(3). pp 397-430.
[9] De Boer, H., Enders, J., & Schimank, U. 2007. "On the way towards new public management?". The governance of university systems in England, the Netherlands, Austria, and Germany. pp 137-152.
[10] De Boer, H., Jongbloed, B., Enders, J., & File, J. 2011. "Progress in higher education reform across Europe: Governance and Funding reform". Centre for Higher Education Policy Studies.
[11] Dobbins, M., Knill, C., & Vogtle, E. M. 2011. "An analytical framework for the cross-country comparison of higher education governance". Higher Education. 62(1). pp 665-83.
[12] De Boer, H., Enders, J., & Leisyte, L. 2007. "Public sector reform in Dutch higher education: The organizational transformation of the university". Public Administration. 85(1). Pp 27–46.
[13] Estermann, T., & Nokkala, T. 2009. "University autonomy in Europe: Exploratory study". Brussels: European University Association.
[14] Estermann, T., Nokkala, T. & Monika Steinel 2011. "University autonomy in Europe 2: the scorecard". European university association.
[15] برتالنفی، لودویک. 1973. "مبانی، تکامل و کاربردهای نظریه عمومی سیستمها". ترجمه کیومرث پریانی. نشر تندر. 1366. ص 229.
[16] دوران، دانیل. 1983. "نظریه سیستمها". ترجمه محمد یمنی دوزی سرخابی. انتشارات آموزش انقلاب اسلامی. 1370. ص 89..
[17] بلاوبرگ، سادوسکی و یودین. 1977. "نظریه سیستمها؛ مسائل فلسفی و روش شناختی". ترجمه کیومرث پریانی. تهران: نشر تندر. 1361. ص 240.
[18] غفرانی، محمد باقر. 1385. "مسائل ساختاری نظام آموزش‌عالی ایران و راه‌های برون‌رفت از آن در برنامه چهارم". فصلنامه مجلس و پژوهش. (41)10. صص 100-73.
[19] European Commission. 2003. "Higher education in Europe". Available in:
http://europa.eu.int/comm/education/higher. (consulted 15 June 2008).
[20] European Commission. 2006. "Delivering on the modernisation agenda for Universities: Education, research and innovation".—Communication from the commission to the council and the European Parliament. 12.09.2009.
http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc1320_en.
[21] Gornitzka, A., & Maassen, P. 2000. "National policies concerning the economic role of higher education". Higher Education Policy. 13(3). Pp 225–30.
[22] Millett, J. D. 1978. "New Structures of Campus Power". San Francisco: Jossey-Bass.
[23] Dill, D. D. 1999. "Academic Administration: The Nature of Academic Organization". Utrecht: LEMMA Publisher. pp 9-30.
[24] Baldridge, J. 1971. "Power and Conflict in the University". New York: John Wiley.
[25] Cohen, M. D. & March, J. G. 1974. "Leadership and Ambiguity: The American College President". New York: McGraw-Hill/Carnegie Commission on Higher Education.
[26] Mintzberg, H. 1979. "The Structuring of Organizations". Englewood Cliffs. NJ: Prentice Hall.
[27] Clark, B. R. 1998. "Creating Entrepreneurial Universities: Organizational Pathways of Transformation". Oxford: Pergamon Press.
[28] Tjeldvoll, A. 2002. "The Service University in the Knowledge Economy of Europe". in Dewatripont, M., Thys-Clemet, F. and Wilkin, L.(eds.). The Strategic Analysis of Universities: Microeconomic and Management Perspectives. Bruxelles: Universite Libre de Bruxelles. pp 85-110.
[29] Marginson, S. and Considine, M. 2000. "The Enterprise University: Power, Governance and Reinvention in Australia". UK: Cambridge University Press.
[30] Aderson, D., & Johanson, R. 1998. "Higher education autonomy in Eropeain universities". Center for continuing education, The Australian National university, Department of employment, Education, Training and Youth Affairs, April.
[31] Beltran, Yolima Ivonne. 2003. "University autonomy in culombian public universities". ProQuest Dissertations and Theses (PQDT).
[32] Levy, D. C. 1980. "Accountability: University and government in Mexico". Autonomy in an authoritarian system. Preager.
[33] اسناد برنامه اول توسعه. 1384. فصلنامه مجلس و پژوهش. (38)9. ص25.
[34] اسناد برنامه دوم توسعه. 1384. فصلنامه مجلس و پژوهش. (39)9. ص 30.
[35] سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور. 1379. "قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران". تهران: انتشاراتسازمانمدیریتوبرنامه‌ریزی.
[36] سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور. 1383. "قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران". تهران: انتشاراتسازمانمدیریتوبرنامه‌ریزی.
[37] معاونت نظارت راهبردی ریاست جمهوری. 1389. "قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران". تهران: انتشارات معاونت نظارت راهبردی ریاست جمهوری.
[38] مهدوی مزده، محمد و همکاران. 1392. "تعیین شاخص‌های تأثیرگذار در کارآفرین بودن دانشگاه‌های دولتی ایران و رتبه‌بندی دانشگاهها از این منظر". فصلنامه سیاست علم و فناوری. (1)6. صص 100-81.
[39] عباسی، بدری و همکاران. 1388. "تحقیق کیفی پیرامون تأثیر رویکرد تجاری‌سازی بر ارزش‌های سنتی دانشگاه". فصلنامه سیاست علم و فناوری. (2)2. صص 76-63.
پیوست[برنامههای توسعه]
برنامه اول توسعه به نوعی اولین تجربه برنامهریزی توسعه در دوره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار میرود. حوزه زمانی مصوب برای برنامه اول توسعه سالهای 68 تا 72 در نظر گرفته شده است. به دلیل مقارن بودن شروع برنامه اول توسعه با اتمام جنگ تحمیلی، لذا یکی از مهمترین ابعاد مورد توجه این برنامه، بازسازی خرابی‌های ناشی از جنگ و اداره کشور با منابع محدود ناشی از درآمدهای نفتی بود. از جمله ویژگیهای مهم این دوره تأکید بر نظام متمرکز اجرایی و مدیریتی در اداره کشور بود [33].
قانون برنامه دوم توسعه برای سالهای 74 تا 78 مصوب شده بود. یکی از موارد قابل توجه در قانون برنامه دوم توسعه، توجه به موضوع عدم‌تمرکز و مشارکت مردم و نهادهای خصوصی و تعاونی در ارائه خدمات عمومی میباشد [34].
قانون برنامه سوم توسعه برای سالهای 79 تا 83 تدوین شده است. موارد مرتبط با نظام آموزش‌عالی در فصل یازدهم این قانون با نام توسعه علوم و فنوری مورد توجه قرار گرفته است. از موارد مهم در قانون برنامه سوم توسعه، تغییر نام وزارت فرهنگ و آموزش‌عالی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود که همین تغییر نام نشان‌دهنده تغییراتی در ذهنیت افراد مسئول در نظام برنامهریزی و سیاستگذاری کشور در راستای تمرکز امور مرتبط با برنامهریزی و سیاستگذاری در سطح ستاد و وزارتخانه و تفویض امور اجرایی و عملیاتی به واحدهای صفی همانند دانشگاهها میباشد [35].
قانون برنامه چهارم توسعه برای فاصله سالهای 84 تا 88 کشور تدوین شده است. بند الف ماده 49 این قانون از آنجایی که سرآغازی برای استقلال دانشگاهها به شمار میرود بسیار مهم است [36].
قانون برنامه پنجم توسعه برای سالهای 89 الی 93 تهیه و تدوین شده است. لازم به ذکر میباشد که حوزه آموزش‌عالی در ذیل فصل دوم این قانون که مرتبط با علم و فناوری است، مورد اشاره قرار گرفته است. خوشبختانه یکی از ویژگیهای مشترک بین برنامه چهارم و پنجم توسعه، توجه به موضوع علم و فناوری و الخصوص نظام آموزش‌عالی است. قانون استقلال دانشگاهها نیز در برنامه پنجم توسعه و در ذیل بند ب ماده بیستم این قانون به تصریح مورد اشاره قرار گرفته است [37].
)